De financiële huishouding van een gemeente is in basis zoals iedere andere financiële huishouding. De jaarlijkse inkomsten en uitgaven staan in de exploitatie (bij de programma's). Daarnaast heeft de gemeente vermogen waar incidenteel een beroep op gedaan kan worden. Er wordt dan uit de (bestemmings)reserves geput.
Op de balans komt de verhouding van de bezittingen (activa) en daarvoor beschikbare eigen middelen (reserves) en financieringsmiddelen van derden (schulden) in beeld. Ook voor het bepalen van het eigen vermogen kijken we naar de balans. Waarbij het eigen vermogen de uitkomst is van de waarde van alle bezittingen (activa) minus de waarde van alle schulden (vreemd vermogen).
Voor de beoordeling van de financiële positie is het belangrijk dat zowel naar de balans als naar de exploitatie (overzicht van baten en lasten) wordt gekeken.
In de beschouwing van de financiële positie passeren de volgende onderwerpen:
- structurele begrotingsruimte .
- weerstandsratio en weerstandsvermogen .
- ontwikkeling eigen vermogen en de schuldpositie .
Hierbij maken we onder meer gebruik van de financiële kengetallen zoals deze in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) zijn voorgeschreven:
Financiële kengetallen | Jaarrekening 2022 | Begroting 2023 | Begroting 2024 | Begroting 2025 | Begroting 2026 | Begroting 2027 |
|---|---|---|---|---|---|---|
Netto schuldquote | 7% | 12% | 43% | 46% | 50% | 50% |
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | 0% | 4% | 31% | 34% | 38% | 38% |
Solvabiliteitsratio | 69% | 68% | 58% | 57% | 55% | 55% |
Grondexploitatie | 10% | 12% | 9% | 4% | 4% | 3% |
Structurele exploitatieruimte | -0,7% | 1,2% | 0,4% | -0,3% | -4,2% | -4,1% |
Belastingcapaciteit | 94% | 88% | 98% | 98% | 98% | 98% |
Een analyse van de financiële kengetallen is terug te vinden in de financiële begroting .
Uitzonderlijke maatregel VNG structurele begrotingsruimte
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft haar leden geadviseerd over de Begroting 2024. Het advies luidt om geen structureel sluitende meerjarenbegroting te maken voor de jaren vanaf 2026. Deze uitzonderlijke maatregel is volgens de VNG nodig omdat de gemeentelijke financiën onvoldoende zijn voor het uitvoeren van het huidige takenpakket. Concreet stelt de VNG dat gemeenten niets anders moeten doen dan een realistische begroting indienen voor de komende jaren. ‘Baseer deze op het huidige takenpakket, de noodzakelijke investeringen, de inflatie, de stijgende rente, de ambities uit uw coalitieakkoord en de geschatte mee- en tegenvallers. Naar verwachting zullen de meerjarenramingen 2026 en 2027 dan duidelijk tekorten aangeven.’ Wij volgen de lijn van dit advies en zullen de tekorten vanaf 2026 in de Begroting 2024 niet oplossen.
In de nabije toekomst moet er duidelijkheid komen over de structurele middelen van gemeenten. 'We kunnen niet wachten totdat er een nieuw coalitieakkoord van het nieuwe kabinet is'. Dit concludeert de Taskforce Taken en Middelen, onder leiding van Alexander Rinnooy Kan. De taskforce baseert zijn advies op het rapport van BMC . De korting op het gemeentefonds van € 3 miljard in 2026 heeft grote gevolgen:
- Er dreigt grote vertraging voor het bouwen van woningen en het behalen van de doelstellingen van het Klimaatakkoord.
- In het sociaal domein zal de inzet op preventie afnemen en zullen de wachtlijsten groeien.
- Minder capaciteit voor handhaving leidt tot afwezigheid van gemeenten in de openbare ruimte.
- Gebrek aan investeringen leidt niet alleen tot achteruitgang in het ‘eigen’ domein, maar werkt vanwege de onderlinge verwevenheid ook hard door in andere domeinen.
Ondertussen heeft onze organisatie een start gemaakt met het onderzoeken van de mogelijkheden om door middel van ombuigingen de tekorten vanaf 2025 en volgende jaren kleiner te maken en de wendbaarheid van onze gemeente te vergroten. Daarbij kijken we enerzijds naar de langjarige ontwikkeling van de lasten en anderzijds naar het toenemende aantal incidentele dekkingsbronnen. Ook betrekken we de raad bij het vormgeven en inplannen van de toekomstige taakstellingen.