Structurele exploitatieruimte

Voor een gezonde begroting is het van belang dat voor elke jaarschijf van de (meerjaren)begroting afzonderlijk sprake is van een structureel sluitend saldo. Hiervoor wordt eerst het structurele begrotingssaldo berekend door de totale exploitatie te corrigeren met de incidentele baten en lasten. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de onttrekkingen en toevoegingen aan reserves. In beginsel zijn alle reservemutaties incidenteel , omdat een reserve immers op termijn uitgeput is. Een uitzondering wordt gemaakt voor onttrekkingen aan de reserve Afschrijving. Deze reserve is bedoeld om de kapitaallasten van investeringen die uit reserves zijn afgedekt structureel af te dekken. De opgenomen bedragen zijn het saldo van de jaarlijkse onttrekkingen minus de toevoeging van rente. Begrote toevoegingen, anders dan rente, zijn hierin niet meegenomen. Dit zijn namelijk incidentele stortingen vanuit andere reserves.

Onderstaande tabel begint met het totaalsaldo van alle reservemutaties. Dit saldo sluit 'een-op-een' aan met de begrote toevoegingen en onttrekkingen in de 'Staat van reserves '. Dit saldo bevat ook de reservemutaties die de onder voorgaande tabel genoemde twee posten van de grondexploitaties neutraliseren.

In principe zijn alle reservemutaties incidenteel. Alleen de onttrekkingen uit de reserve afschrijving worden als structureel aangemerkt, omdat deze dienen als dekking voor de kapitaallasten van investeringen.

Vervolgens wordt de structurele exploitatieruimte bepaald. Dit kengetal is één van de vijf kengetallen, vanuit het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) voorgeschreven, die het gemakkelijker moet maken inzicht te verkrijgen in de financiële positie van de gemeente. Voor een beschouwing van alle BBV-kengetallen samen verwijzen we naar het onderdeel Financiële kengetallen .

De structurele exploitatieruimte wordt uitgedrukt in een percentage en geeft aan of de begroting structureel en reëel in evenwicht is. Hiermee wordt beoordeeld welke structurele ruimte er is om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Wanneer dit percentage negatief is, betekent dit dat het structurele deel van de begroting onvoldoende ruimte biedt om de lasten te blijven dragen.

De tabel toont voor 2024 een structurele exploitatieruimte van 0,4%. We zien verder dat de structurele lasten voor met name de jaren 2026 en 2027 nog onvoldoende gedekt zijn door structurele baten. Als de structurele exploitatieruimte voor enig begrotingsjaar negatief is, betekent dit dat gemeente en/of het Rijk bijsturingsmaatregelen moeten uitwerken om de exploitatieruimte te verhogen. We hebben dus ons eigen aandeel het oplossen van de tekorten en moeten budget vrij gaan maken om toekomstige (vervangings)investeringen te kunnen bekostigen. Om dit mogelijk te maken, is een ombuigingstraject in voorbereiding op weg naar de Kadernota 2025. Zo willen we tot een meer gezonde huishouding komen. De inzet bij Kadernota 2024 was om een sluitende begroting voor 2024 te hebben, en voor 2025 een saldo dat dicht tegen neutraal zit. Zo creëren we ruimte voor een zorgvuldig ombuigingsproces gericht op een structurele oplossing voor de langere termijn. Dat is met deze begroting gelukt. Het ombuigingstraject doen we samen met de raad en langs verschillende lijnen. Waaronder begrotingsanalyse, beleidsmatige keuzes, nieuwe inkomsten of verhogen van inkomsten en financiële techniek. Het is een forse opgave, maar we starten op tijd.